ผลของสารควบคุมการเจริญเติบโตและระบบไบโอรีแอคเตอร์จมชั่วคราว ต่อการเพิ่มปริมาณยอดและการชักนำให้ออกรากของนกคุ้มไฟในสภาพปลอดเชื้อ

บทคัดย่อ

นกคุ้มไฟ (Anoectochilus burmanicus) เป็นกล้วยไม้ดินที่มีใบสวยงามโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์และมีการนำมาใช้ประโยชน์ทางด้านสมุนไพร ในปัจจุบันนกคุ้มไฟถูกเก็บออกมาจากป่าเป็นจำนวนมากขึ้น จึงมีโอกาสเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์สูง ในงานวิจัยนี้ได้พัฒนาวิธีการที่มีประสิทธิภาพในการขยายพันธุ์นกคุ้มไฟในสภาพปลอดเชื้อ โดยในการเพิ่มปริมาณยอดได้นำชิ้นส่วนข้อเดี่ยวมาเพาะเลี้ยงบนอาหารกึ่งแข็งสูตร ½ MS ที่เติม BAP หรือ TDZ (0.25, 0.50 และ 1.00 มิลลิกรัมต่อลิตร) เมื่อเพาะเลี้ยง 12 สัปดาห์ ผลปรากฏว่า การเติม TDZ ความเข้มข้น 0.50 มิลลิกรัมต่อลิตร ทำให้มีจำนวนยอดเฉลี่ยมากที่สุด คือ 3.1 ยอดต่อชิ้นส่วน นอกจากนี้ได้เปรียบเทียบการเพิ่มปริมาณยอดในอาหารกึ่งแข็งและไบโอรีแอคเตอร์จมชั่วคราว (temporary immersion bioreactor: TIB) แบบขวดแฝด โดยทดสอบการให้อาหารทุก 6 และ 12 ชั่วโมง ครั้งละ 5 และ 10 นาที เมื่อเพาะเลี้ยง 12 สัปดาห์ พบว่า การเพาะเลี้ยงในระบบ TIB สามารถเพิ่มจำนวนยอดและความยาวยอดได้มากกว่าอาหารกึ่งแข็ง โดยการให้อาหารเหลวทุก 12 ชั่วโมง ครั้งละ 5 นาที มีจำนวนยอดเฉลี่ยและความยาวยอดเฉลี่ยมากที่สุด คือ 4.8 ยอดต่อชิ้นส่วน และ 4.73 เซนติเมตร ตามลำดับ ในการชักนำให้ยอดออกรากได้นำชิ้นส่วนยอดมาเพาะเลี้ยงด้วยอาหารสูตร ½ MS ที่ไม่เติมออกซิน หรือเติม IAA ความเข้มข้น 0.25, 0.50 และ 1.00 มิลลิกรัมต่อลิตร โดยเพาะเลี้ยงบนอาหารกึ่งแข็งเปรียบเทียบกับระบบ TIB เมื่อเพาะเลี้ยง 12 สัปดาห์ พบว่า การเพาะเลี้ยงในระบบ TIB ทำให้มีการเจริญเติบโตด้านต่าง ๆ มากกว่าอาหารกึ่งแข็ง โดยการเพาะเลี้ยงในระบบ TIB ด้วยอาหารที่เติม IAA ความเข้มข้น 1.00 มิลลิกรัมต่อลิตร มีจำนวนราก ความยาวราก ความสูงต้น จำนวนใบ พื้นที่ใบ น้ำหนักสดและน้ำหนักแห้งของต้นสูงที่สุด คือ 3.1 รากต่อต้น, 5.70 เซนติเมตร,  5.58 เซนติเมตร, 2.9 ใบต่อต้น, 595.80 ตารางมิลลิเมตร, 1384.78 มิลลิกรัม และ 99.89 มิลลิกรัม ตามลำดับ หลังจากนั้นนำต้นนกคุ้มไฟที่ออกรากมาย้ายปลูกและปรับสภาพในถ้วยพลาสติกใสบรรจุพีทมอสเป็นระยะเวลา 4 สัปดาห์ พบว่า ทุกกรรมวิธีมีอัตราการรอดชีวิตสูงและไม่แตกต่างกันทางสถิติ เฉลี่ยคือ 80-100%