การวิเคราะห์ตารางชีวิตของแมลงหวี่ขาวยาสูบ Bemisia tabaci (Gennadius) (Hemiptera: Aleyrodidae) บนมะเขือเปราะ
คำสำคัญ:
แมลงหวี่ขาวยาสูบ, Bemisia tabaci, ตารางชีวิต, เส้นโค้งไข่, เส้นโค้งการรอดชีวิตบทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ตารางชีวิตแบบ biological life table และ partial ecological life table ของแมลงหวี่ขาวยาสูบ Bemisia tabaci ซึ่งเป็นแมลงศัตรูที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจชนิดหนึ่ง ผลจากการศึกษา biological life table บนต้นมะเขือเปราะได้ค่าอัตราการขยายพันธุ์สุทธิ (R0) เท่ากับ 16.4478 เท่าในแต่ละชั่วอายุขัย ชั่วอายุขัยของกลุ่ม (Tc) 26.4113 วัน โดยมีความสามารถในการขยายพันธ์ทางกรรมพันธุ์ (rc) เท่ากับ 0.0296 และมีอัตราการเพิ่มที่แท้จริง (λ) เท่ากับ 1.0300 เท่าต่อวัน นอกจากนี้ผลจากการวิเคราะห์เส้นโค้งไข่ (egg curve) ของแมลงหวี่ขาวยาสูบพบว่าแมลงชนิดนี้เริ่มวางไข่ในวันที่ 22 โดยวางไข่ได้สูงสุดในวันที่ 24 หลังจากฟักออกจากไข่ และวางไข่ได้เป็นระยะเวลา 13 วัน ผลจากการศึกษาตารางชีวิตแบบ partial ecological life table พบตัวอ่อนแมลงหวี่ขาวยาสูบวัยที่ 1 มีอัตราการตายต่ำสุด (9.49%) ในขณะที่ตัวอ่อนวัยที่ 2 มีอัตราการตายสูงสุด (13.84%) และอัตราการตายลดลงในเวลาต่อมาในตัวอ่อนวัยที่ 3 และ 4 จนเจริญเป็นตัวเต็มวัยแมลงหวี่ขาวยาสูบมีอัตราการรอดชีวิตตั้งแต่ระยะไข่จนถึงตัวเต็มวัยเท่ากับ 56.44% นอกจากนี้การวิเคราะห์เส้นโค้งการรอดชีวิต (survivorship curve) ของแมลงหวี่ขาวยาสูบพบว่าเป็นเส้นโค้งประเภทที่ 3 ซึ่งมีอัตราการรอดชีวิตสูงในช่วงแรกและต่ำลงในช่วงปลาย ผลจาการทดลองนี้สามารถนำไปใช้เพิ่มประสิทธิภาพการเพาะเลี้ยงแมลงหวี่ขาวยาสูบในห้องปฏิบัติการสำหรับการศึกษาทางกีฏวิทยาพื้นฐานหรือการควบคุมโดยชีววิธีต่อไป
เอกสารอ้างอิง
จิราพร ตยุติวุฒิกุล, ชูชาติ สันธทรัพย์ และศรัญญา ลิ้มไขแสง. 2551. การประยุกต์ข้อมูลด้านการระบาดวิทยาของโรคแมลงสําหรับลดการใช้สารเคมีเกษตรและปุ๋ยเคมีในการปลูกพืชในสภาพโรงเรือนบนพื้นที่สูง. สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง, เชียงใหม่. 150 หน้า.
ปราโมทย์ ประสาทกุล. 2543. ประชากรศาสตร์. สารัตถศึกษาเรื่องประชากรมนุษย์. อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, กรุงเทพมหานคร. 424 หน้า.
วิบูลย์ จงรัตนเมธีกุล. 2566. แมลงหวี่ขาวยาสูบพาหะนำไวรัส. (ระบบออนไลน์). แหล่งข้อมูล:http://www.sotus.co.th/site/wp-content/uploads/2020/07/HB-Tobacco-Whitefly.pdf (4 กันยายน 2566).
สายฝน ทดทะศรี. 2563. ประสิทธิภาพของด้วงเต่า Serangium japoicum และแตนเบียน Eretmocerus sp. ในการควบคุมแมลงหวี่ขาวยาสูบ Bemisia tabaci ในพริก. วารสารวิจัยและส่งเสริมวิชาการเกษตร 38(2): 57-67.
สายฝน ทดทะศรี และนุชรีย์ ศิริ. 2560. ผลของตัวอ่อนแมลงหวี่ขาวยาสูบที่ถูกเบียนโดยแตนเบียนอะฟีลินิดสองชนิดต่ออัตราการกินของด้วงเต่า Serangium sp. แก่นเกษตร 45(1): 113-120.
อทิติยา แก้วประดิษฐ์. 2553. การศึกษาชีววิทยาและวิสัยการกินของมวนตัวห้ำ Orius maxidentex Ghauri (Hemiptera: Anthocoridae). วิทยานิพนธ์วิทยาศาสตรมหาบัณทิต. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพมหานคร. 86 หน้า.
อินทวัฒน์ บุรีคำ. 2548. นิเวศวิทยาวิเคราะห์ทางกีฏวิทยา. ภาควิชากีฏวิทยา คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพมหานคร. 180 หน้า.
Aregbesola, O.Z., J.P. Legg, O.S. Lund, L. Sigsgaard, M. Sporleder, P. Carhuapoma and C. Rapisarda. 2020. Life history and temperature-dependence of cassava-colonising populations of Bemisia tabaci. Journal of Pest Science 93: 1225-1241.
Bell, F.C. and M.L. Miller. 2005. Life tables for the United States social security area 1900-2100. Actuarial Study No. 120. Social Security Administration, Office of the Chief Actuary, Baltimore. 186 p.
Brown, J.K., D.R. Frohlich and R.C. Rosell. 1995. The sweet potato or silverleaf whiteflies: Biotypes of Bemisia tabaci or a species complex. Annual Review of Entomology 40(1): 511-534.
Byrne, D.N., T.S. Bellows Jr. and M.P. Parrella. 1990. Whiteflies in agricultural system, 227-261 pp. In: D. Girling (Ed.). Whiteflies: Their Bionomics, Pest Status, and Management. Intercept, Andover.
Cañarte, E., A. Pallini, M. Venzon, J.C.B. dos Santos, R.S. da Silva and R.A. Sarmento. 2022. Bemisia tabaci more than causing significant losses to many agricultures, is a disperser of mite in biofuel crops. Phytoparasitica 50: 63–70.
Caswell, H. 2001. Matrix Population Models: Construction, Analysis and Interpretation. 2nd ed. Sinauer Associates, Sunderland, MA. 722 p.
Demetrius, L. 1978. Adaptive value, entropy and survivorship curves. Nature 275(5677): 213-214.
Gonzalez, R.A., G.E. Goldman, E.T. Natwick, H.R. Rosenberg, J.I. Grieshop, S.R. Sutter, T. Funakoshi and S. Davila-Garcia. 1992. Whitefly invasion in Imperial Valley costs growers, workers millions in losses. California Agriculture 46(5): 7-8.
Guo, J.Y., L. Cong, Z.S. Zhou and F.H. Wan. 2012. Multi-generation life tables of Bemisia tabaci (Gennadius) biotype B (Hemiptera: Aleyrodidae) under high-temperature stress. Environmental Entomology 41(6): 1672-1679.
Horne, J.S. 2009. Fish and Wildlife Population Ecology. Department of Fish and Wildlife Resources, College of Natural Resources, University of Idaho, Moscow, ID.
Kakde, A.M., K.G. Patel and S. Tayade. 2014. Role of life table in insect pest management-A review. IOSR Journal of Agriculture and Veterinary Science 7(1): 40-43.
Li, Y., G.N. Mbata, S. Punnuri, A.M. Simmons and D.I. Shapiro-Ilan. 2021. Bemisia tabaci on vegetables in the Southern United States: Incidence, impact, and management. Insects 12(3): 198, doi: 10.3390/insects12030198.
Lobin, K.K., V.C. Jaunky and N. Taleb-Hossenkhan. 2022. A meta-analysis of climatic conditions and whitefly Bemisia tabaci population: Implications for tomato yellow leaf curl disease. The Journal of Basic and Applied Zoology 83(1): 57. doi: 10.1186/s41936-022-00320-8.
Malumphy, C., D. Eyre and H. Anderson. 2017. Plant pest factsheet: Tobacco, sweet potato or silver leaf whitefly Bemisia tabaci. Department for Environment Food & Rural Affairs, London. 6 p.
Oliveira, M.R.V., T.J. Henneberry and P. Anderson. 2001. History, current status, and collaborative research projects for Bemisia tabaci. Crop Protection 20(9): 709–723.
Pearl, R., J.R. Miner and S.L. Parker. 1927. Experimental studies on the duration of life. XI. density of population and life duration in Drosophila. The American Naturalist 61(675): 289-318.
Pedigo, L.P. and M.R. Zeiss. 1996. Analyses in Insect Ecology and Management. Iowa State University Press, Ames, Iowa. 168 p.
Reece, J.B. 2011. Campbell Biology. Pearson Australia, Frenchs Forest, New South Wales. 450 p.
Sohani, N.Z., P. Shishehbor and F. Kocheili. 2007. Thermal effect on the biology and life tables of Bemisia tabaci Gennadius (Homoptera: Aleyrodidae). Pakistan Journal of Biological Sciences 10(22): 4057-4062.
Sripontan, Y., C.I. Chiu, K. Charoensak and N. Sukthongsa. 2022. Host selection of the tobacco whitefly Bemisia tabaci (Hemiptera: Aleyrodidae) among four pepper cultivars (Capsicum spp.), Thailand. Khon Kaen Agriculture Journal 50(3): 899-909.
Yang, T.C. and H. Chi. 2006. Life tables and development of Bemisia argentifolii (Homoptera: Aleyrodidae) at different temperatures. Journal of Economic Entomology 99(3): 691-698.
